Το κάστρο του Παληού Πυλίου

Εις την τοποθεσίαν «Παληό Πυλί» ημικατεστραμμένο κάστρο, που λέγεται «το κάστρο του Παληού Πυλίου» ή όπως λέγεται στο τραγούδι του «της Ωριάς το κάστρο». Είναι Βυζαντινής εποχής και κτισμένον επί υψηλού βράχου, αποτελούντος ούτω την Ακρόπολιν του τότε χωρίον Πυλίου, ερείπια του οποίου κείνται παρά τοις πρόποδάς της. Μεγάλη Πύλη, της οποίας την ευρύτητα καθορίζουν εις αμφοτέρας τας βάσεις της μάρμαρα λευκά, είναι η είσοδος εις το Κάστρο. Ευθύς αμέσως υπάρχει βάσις θολωτής στέγης, κτισμένης με κεράμους. Εδώ ήτο το «Σπίτι της Βασίλισσας». Έξω και άνω της Πύλης της εισόδου υπάρχουν δύο ευρύχωρα κοιλώματα κτισμένα με κεράμους. Εν τοιούτον μικρότερον υπάρχει και μόλις εισέλθη της την Είσοδον προς τα δεξιά. Ει τας επάλξεις φθάνεις αφού διέλθης δαιδαλώδεις ανηφορικαίς διαβάσεις, πλακόστρωμμένας ή λιθοστρώτοις και καταφύτοις από αρωματώδεις θάμνους και αγριολούλουδα. Εις το υψηλότερον τμήμα του κάστρου υπάρχει μία πολύ ευρύχωρος δεξαμενή και μεγάλαι, αλλά χαμηλαί αίθουσαι, προφανής χρησιμοποιύμεναν δια την αποθήκευσιν πολεμικού ή άλλου υλικού. Από τας επάλξεις του το κάστρο σε παρουσιάζει σε ονειρώδη φυσική ομορφιά, προσβλέπουν προς την καταπράσινη πεδιάδα και τη καταγάλανη θάλασσα, αλλά και σε ιλιγγιώδη αγριάδα, προσβλέπουν υπέρ την κεφαλήν σου τον βραχώδη όγκον του όρους «Δίκαιος» και υπό τους πόδας σου την άβυσσον, που ανοίγεται γύρω από όλο το συγκρότημα του υπερμεγέθους βράχου, ωσάν να είναι έτοιμος να κυλίση και να διασκορπισθή. Εις όλας τας πλευράς του το κάστρο είναι θεμελιωμένο επί αποκρήμνου βράχου και θαυμάζει κανείς πως κατώρθωσαν να το κτίσουν, αφού και μόνον να κύψη τις προς το μέγα βάθος καταλαμβάνεται από ίλιγγον. Δεν ήτο λοιπόν εύκολον να κυριευθή το κάστρο τούτο παρά μόνον, όπως λέγει και το τραγούδι του, με προδοσίαν: «Τούρκοι το πολεμούσαν χρόνους δώδεκα κι άλλους σαράντα πέντε οι Σαρακηνοί και πάλι δεν επάρτην από τον πόλεμο μόνο ‘πό την αγάπη και ‘πό τη μαργελιά».