Οι Καλικάντζαροι-Καρκατζούλια και Πάγανα

Τους καλικαντζάρους εις την Γορτυνίαν (Λάστα) τους παριστάνουν κοντούς ως 5-6 ετών παιδιά. Είναι επιτήδειοι να σκαρφαλώνουν εις τα υψηλά μέρη. Δια τούτο όταν ευρίσκεται κανέν παιδίον να σκαρφαλώνη το παρομοιάζουν προς καλικάντζαρον. Όταν είναι εις τον επάνω κόσμον δια φαγητόν ψήνουν εις το σουβλί βαθράκια. Λέγουν δε ότι μιαν φοράν ένας έψενε κρέας εις το σουβλί ο καλικάντζαρος έψηνε βαθράκια και τω έλεγε <το δικό σου στάζει, το δικό μου δεν στάζει, έλα να τα σμίκουμε>. Εκείνος εκατάλαβε πως ήτο καλικάντζαρος και τον εκτύπησε με το σουβλί τον έκοψε και έφυγε από εκεί. Δια τούτο αι γυναίκες την παραμονήν των Φώτων αδειάζουν την στάκτην και πετούν ολίγην έξω διότι οι καλικάντζαροι ουρούν την στάκτην. Οι κλικάντζαροι έρχονται ανήμερα του Χριστού και δια τούτο λέγουν. Στης είκοσι πέντε Δεκεμβρίου έρχεται το στράτευμα του Καλικαντζαριού. Και φεύγουν την παραμονήν των Φώτων και δια τούτο λέλει ο κόσμος. Στης πέντε του Γενάρη Φεύγουν οι Καλικαντζάροι. Και δια να φύγουν ο κόσμος έβαζε πρότερον εις την φωτιά ένα παληοτσάρουχο από την μυρωδιά δε αυτού έφευγον και έλεγον. Παληοτσάρουχο μυρίζει εδώ Μουντζώτε τούτο το χωριό. Και όταν αγιάζοντο τα νερά και έφευγαν εντελώς οι καλικάντσαροι έλεγον. Φέγατε να φύγουμε Τι έφτασ’ ο τουρλόπαπας μρ την αγιαστήρα του… Ο παπάς με αγιασμό Χωριανοί με το θερμό(βλέπε σελ. 43) Εδημοσιεύθη εις Πελοπόννησον Πατρών 5 ιανουαρίου 1912)