Εμφάνιση απλής εγγραφής

Καλικάντζαροι

Είναι εντελώς περίεργο το ότι η πίστη στην ύπαρξη και στην εμφάνιση των Καλικαντζάρων, πίστη ευρύτατα διαδεδομένη σ’ολόκληρη την Ελλάδα, εδώ είναι άγνωστη. Στην Τήνο ούτε για την εμφάνιση τους διηγούνται, ούτε λαβαίνουν μέτρα προφυλακτικά, ούτε υπάρχουν σχετικές παραδόσεις. Όσο κι αν ρώτησα σε διάφορα χωριά, κανείς δεν ήξερε τίποτε σχετικό μ’αυτούς, ούτε θυμόταν να είχε ακούσει ποτέ. Αν κρίνουμε όμως από ένα σύντομο δημοσίευμα του Κ. Καρδαμίτση το 1959, στο <Κυκλαδικόν Φώς>, πρέπει κατά τα τέλη του περασμένου αιώνα να σωζόντουσαν στο χωριό Τριαντάρος ιστορίες για τους Καλικάντζαρους. Γράφει ότι θυμάται στα παιδικά του χρόνια που έλεγαν στο χωριό για τους Καλικάντζαρους ότι <άλλοι είναι ψηλοί, άλλοι κοντοί μια σπιθαμή, άσχημοι, αδύνατοι, με πόδια μακριά και στραβά τραγίσια…με όλα τα κουσούρια και τα σακατιλίκια και μια μεγάλη σκούφια μυτερή στο κεφάλι και σιδερένια παπούτσια ή τσαρούχια, ρούχα δε διάφορα, ως τα κουρέλια… Η κατοικία τους ήταν σε μια σπηλιά μικρή μα όμορφη και λαμπερή πίσω απ’το ψηλό βουνό κι είχε μια τρύπα μικρή και μόλις έμπαινε κι ο τελευταίος έκλεινε μοναχή της και δεν μπορούσε να βγεί κανένας έξω στη γή παρά μονάχα του χρόνου τα Χριστούγεννα που άνοιγε πάλι η τρύπα μοναχή της.. Έκαναν πολλές κατεργαρίες κατεβαίνοντας τη νύχτα από τους κάπατσους.. βουτούσαν τις τηγανίτες, τα γλυκίσματα και τα φαγητά και το σπιτικό τόκαναν άνω κάτω… Έπαιρναν πολλές φορές μικρά παιδιά..και ανάγκαζαν τους διαβάτες να χορέψουν μαζί τους ως να τους κάνουν πτώματα. Ο ίδιος όμως παρατηρεί ότι σε κανένα άλλο χωριό του νησιού δεν είναι γνωστό κάτι γι’αυτούς, ούτε υπάρχουν σχετικές διηγήσεις. Σήμερα ούτε και στον Τριαντάρο μιλούν πια για τους Καλικάντζαρους. Το ότι η πίστη στην εμφάνιση τους διατηρήθηκε εκεί περισσότερο χρόνο, οφείλεται ίσως στο ότι οι κάτοικοι του χωριού αυτού πιστεύουν πιο πολύ απ’όλους τους υπόλοιπους Τηνιακούς στην ύπαρξη δαιμονικών όντων και διηγούνται τις περισσότερες παραδόσεις για <ζωτ’κα>, απ’όλες, τις άλλες περιοχές του νησιού. Από ποια όμως αιτία η πίστη στην εμφάνιση των Καλικατζάρων έχει εκλείψει γενικά στην Τήνο, τη στιγμή που είναι κοινότατη σ’ολόκληρη την Ελλάδα ; Όπως είπαμε παραπάνω στην Τήνο υπάρχει σύγχυση των εξωτικών όντων, αφού όλα τα <ζωτ’κά> και το διάβολο και τις νεράιδες τα ονομάζουν χωρίς διάκριση Αγγελούδες. Ίσως λοιπόν και οι Καλικάντζαροι συγχεόμενοι συνεχώς με τις Αγελλούδες έχασαν την αυθυπαρξία τους και συγχωνεύτηκαν μ’αυτές, οι δε παραδόσεις τους μεταβλήθηκαν σε παραδόσεις Αγγελούδων. Έτσι σιγά-σιγά οι Καλικάντζαροι καταλήξαν να μη θεωρούνται κάν ζωτ’κά αλλά άνθρωποι <λωλοί> που γυρίζουν στους δρόμους και στα λαγκάδια, χωρίς να αποκλείεται όμως να υπήρχε και εξαρχής η αντίληψη ότοι οι Καλικάντζαροι είναι άνθρωποι, αντίληψη που ξεκινάει από παλιές δοξασίες πολλών λαών περί λυκανθρωπίας. Κάτι τέτοιο είχε ήδη γίνει από τα τέλη του περασμένου αιώνα, όπως συμπεραίνει κανείς από την παρακάτω τηνιακή παράδοση που αναφέρει ο Νικόλαος Πολίτης : ‘’Οι καλσαγγάρ’ δεν είναι ζωτ’κα είναι αθρώπ’ κι όταν πλησιάζη τα’άη Βασιλείου τους χτυπά μια λωλάδα και φεύουν απ’τα σπίτια, και γυρίζουν από δώ και κεί. Επειδή πρώτα οι παπάδες δεν ήξεραν γράμματα (από κει που ‘ταν ζευγάδες εγινόνταν παπάδες) και κάναν’ς τη βάφτιση λάθια κι γι’αυτό ηπαθαίναν οι αθρώπ. Όπως είν’ οι αθρώπ’ απαράλλαχτοι είναι κι’ αυτοί> Είναι χαρακτηριστικό ότι με την παραπάνω παράδοση συμφωνεί και μια απάντηση που μου έδωσε ένας Τριανταριανός, τυλιγμένη σε αρκετή ομίχλη αμφιβολίας για την ύπαρξη των δαιμονικών αυτών όντων του Δωδεκαημέρου : <Ανθρώπ’ είναι, όχι ζωτ’κά. Λωλοί αθρώπ’ και γυρίζουν. Τα’ς παίρνουν τα ζωτ’κά και τα’ς γυρίζουν>. Το γεγονός ότι παρόμοια αντίληψη υπάρχει και για τις Αγελλούδες, ότι κι εκείνες δηλαδή παίρνουν και <περπατούν> τους λωλούς στα λαγκάδια, είναι ένα στοιχειό που πρέπει να επέτεινε τη σύγχυση και να ‘παιξε το ρόλο που στη συγχώνευση των Καλικαντζάρων μ’αυτές.

Αρχεία σε αυτό το τεκμήριο

Αυτό το τεκμήριο εμφανίζεται στις ακόλουθες συλλογές

• Παραδόσεις
  Παραδόσεις ή θρύλοι λέγονται οι λαϊκές προφορικές διηγήσεις που συνδέονται με συγκεκριμένους τόπους, χρόνους και χαρακτήρες, και θεωρούνται αληθινές.

Εμφάνιση απλής εγγραφής