Ο τάφος του Διονύσου

Ομολογώ ότι δεν περίμενα να μάθω από ξένους ένα καθαρώς αθηναϊκόν θρύλον. Τώρα θυμούμαι ότι τον είχα συναντήσει εις τας «Παλαιάς Αθήνας» του σεβαστού μου διδάσκαλου κ. Γρ. Καμπούρογλου, αλλά τόσον περιοδικόν, τόσον αφελή, διατυπωμένον ώστε να μη διατηρηθη εις το μνημονικόν μου. Έπειτα έχω την περιέργειαν να σημειώνω τας ιστορικάς πηγάς των περί τας παλαιάς Αθήνας θρύλων και αφηγήσεων, και ο σεβαστός μου διδάσκαλος έχει μίαν εντελώς αντιεπιστημονικήν μέθοδον συγγραφής των πολύτιμων αφηφήσεων του, και των αφθάστων ανακαλύψεων του. Δεν αναφέρει πιστά τας πηγάς και νομίζει κανείς ότι επιθυμεί να στείλη τους ερευνητάς εις άλλους συγγραφείς, ότι δεν θέλει να ψάξουν και άλλοι τα παλαιά εκείνα έγγραφα και τα κειμήλια που αποτελούν την ιστορίαν αυτού του τόπου. Δια τον ερευνητήν είνε πολύτιμος φίλος ο κ. Καμπούρογλου αλλά δια τον μελετητή όχι. Όταν αναφέρει έναν περιηγητήν και αναδημοσιεύει αποσπάσματα του έργου του δεν αναφέρει ποτέ το όνομα του ή τον τίτλον του έργου του. Όταν αναφέρεται εις Έλληναν ιστορικόν ή χρονογράφον, δεν τον ονομάζει. Ούτε την Ιστορίαν, ούτε τους θρύλους λοιπόν μπορεί κανείς να εξακριβώση επί τη βάσει του έργου του κ. Καμπούρογλου. Αλλά ημπορεί να αρκεσθή εις το ότι το αφηγείται το πράγμα ο υπέροχος αυτός αθηναιοδίφης. Έτσι και με τον θρύλον του τάφου του Κεραμεικού, με τον οποίον καλύπτει ο θεσπέσιος μαρμάρινος Ταύρος. Ξένοι φίλοι μου εδιάβασαν εις κάποιον οδηγόν των Αθηνών ότι εκεί εις τον Κεραμεικόν είνε ο τάφος του Διονύσου Αρεοπαγίτου, ο οποίος συνησθάνθη τον πόνον του Κυρίου επί του Σταυρού, και ο οποίος ηκολούθησε πρώτος τον Απόστολον Παύλον μετά το κήρυγμα του εις τον Αρείον Πάγον. Ο τάφος τέλος του πρώτου επισκόπου Αθηνών, παραλαβόντος το ιερατικόν αξίωμα από χειρών του κατ’ εξοχήν ιδρυτού των εκκλησιών. Πρόκειται περί θρύλου, ο οποίος εδημιουργήθη από την ενεπίγραφον πλάκα, η οποία σκεπάζει, τον όπισθεν του υπερόχου Ταύρου τάφον, ο οποίος άνηκε, ως φαίνεται εκ της επιγραφής εις κάποιον Διονύσιον. Άλλα οι αρχαιολόγοι δεν είνε σύμφωνοι εάν πρόκηται περί του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου ή άλλου τινός Διονύσου, ή αν ακόμη ο Ταύρος δεν είνε απλώς το έμβλημα του Βάκχου, και ετέθη εκεί δια να συμβολίζη το όνομα του ταφέντος άγνωστου Διονυσίου, του παραπλησίου Διονυσίου. Η πλάξ πάντως ομιλεί περί ενός Διονυσίου, και, κατά τα αναφερόμενα εις την επιγραφήν, πρόκειται περί ξένου εποίκου, ζήσαντος εις τας Αθήνας. Ο Θρύλος αφηγείται πολλά δια τον τάφον αυτόν, δια να τον αποδώση εις τον Διονύσιον τον Αρεοπαγίτην. Και θα ήτο άξιον ειδικής μελέτης το ζήτημα διότι τώρα που ο πρώτος επίσκοπος Αθηνών αποκτά την λαμπράν Βασιλικήν του εις την οδό Σκουφά, έναν ναόν, από τα απαστράπτοντα τρούλον του οποίου βλέπει κανείς όλον το εξαίσιον πανόραμα της πόλεως θα ήτο καλόν να είχε λυθή αυτό το ιστορικόν πρόβλημα, και να γνωρίζωμεν οριστικώς εάν κάτω εκεί εεις τον Κεραμεικόν έχωμεν τον ταφον του εκτεθειμένον και δεν του αποδίδομεν τας χριστιανικάς τιμάς που του πρέπουν. Εις όλας τας χώρας του κόσμου οι Λατίνοι επιδεικνύουν, άλλοι το αίμα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, άλλοι τας ακάνθας του στεφάνου του, άλλοι το σουδάριον και άλλοι τας αλύσσεις του Αγίου Πέτρου και άλλα πολλά. Δεν θέλομεν εμείς τέτοιο πράγμα. Αλλ’ αν ο τάφος με τον Ταύρον κρύπτει τον Διονύσιον τον Αρεοπαγίτην, πρέπει να τον ξεύρωμεν δια να τον μεταφέρωμεν αλλού, δια να τον κλείσωμεν εις τον ναόν του, και να του αποδώδωμεν τας τιμάς που αρμόζουν εις τον θεμελιωτήν της εκκλησίας των Αθηνών. Κάποιο μυστικόν κρύπτει αυτός ο τάφος με τον υπέροχον λαξευμένον Τάυρον, όπως μυστικόν κρύπτουν τα έργα του Διονυσίου, περί τα οποία γίνεται σκληρός αγών των ιστορικών, εάν και κατά πόσο είνε τα έργα του Αρεοπαγίτου ή του λεγόμενου ψευδοδιονυσίου. Κι όπως υπάρχουν επιστήμονες που απέδειξαν την γνησιότητα των έργων, πρέπει να υπάρχουν επιστήμονες που να μας ειπούν με το κύρος των εάν είναι εις τον Κεραμεικόν έχωμεν τον τάφον του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου