Ο Διγενής στην Κρήτη

Στην Κρήτη υπάρχουν πολλές παραδόσεις για τον Διγενή Ακρίτα. Στην Αξιό π.χ. διηγούνται το εξής ανέκδοτο: Ο Διγενής στάθηκε μια φορά στην κορυφή του Ψηλορείτη και πέταξε ένα μεγάλο σιδερένιο λοστό που κρατούσε, σε μια από τις κορυφές του απέναντι Ψηλορείτη όρους, που λέγεται σήμερα Κουλούκουνας, σ’ απόστασι δηλαδή 40 χιλιομέτρων. Ο λοστός χτύπησε μια από τις κορυφές του Κουλούκουνα και την γκρέμισε και από τότε η κορυφή εκείνη λέγεται «Κουτσοτρούλης». Στο φρούριο πάλι της Αξιός, περνούσε μια ημέρα ο Διγενής και έτσι για αστείο «έπαιξε» μια σπαθιά στους βράχους. Κι από τότε φαίνεται ως τα σήμερα, εκεί απάνω μια αυλακιά πέντε μέτρων, καμωμένη απ’ το σπαθί του Ακρίτα. Η γυναίκα του Διγενή καθόταν κάποτε απάνω στο φρούριό της, που ήταν ψηλό είκοσι μέτρα, και είχε ξεπλεγμένα τα μαλλιά της και τα χτένιζε. Ο Διγενής πήγε τότε να πιάση μια πλεξούδα και το χέρι του, από την ορμή, χτύπησε σε μια πέτρα του τοίχου. Κι από τότε φαίνονται η δαχτυλιές του και η παλάμη του, απάνω στις πέτρες. Στις Μαργαρίτες, ένα χωριο του Κάτω Μυλοποτάμου, σ’ ένα φαράγγι, που είνε προς νότον του χωριού, στη μέση του κρημνού της δυτικής μεριάς, είνε ένα σπήλαιο. Μέσα σ’ αυτό υπάρχει μια πλάκα μεγάλη ως πεντακόσιες οκάδες βάρος. Η πλάκα αυτή λέγεται Αμάδα του Διγενή. Διηγούνται δε ότι την επέταξεν εκεί ο Διγενής μια μέρα που έπαιζε τις αμάδες.