Περί της κτίσεως της εν Πελοποννήσω κωμοπόλεως Στεμνίτσης

Ότι η λέξις Στεμνίτσα ουδεμίαν έχει σχέσιν προς τον Σλαβισμόν διαμαρτύρονται πλην της τοποθεσίας και αι παραδόσεις περί της κτίσεως αυτής, τας οποίας ως λίαν περιέργους δεν δύναμαι να μη αναγράψω. Κατά τας παραδόσεις ταύτας εις την άλλοτε υλομανή θέσιν, επί της οποίας κείται η Στεμνίτσα, κατώκησαν κατ’ αρχάς τρεις λησταί, οίτινες κατά την παράδοσιν ελέγοντο Μαζαράκος, Μιτάτος και Αλέξανδρος ή Αλεξανδρόπουλος κατά την νέαν προσωνυμίαν της οικογενείας του. Μετά ταύτα όμως ένεκαν επιδρομών και κατακτήσεων ήρξαντο να συρρέωσιν εις τας δασώδεις και δυσπροσίτους τοποθεσίας της πολλοί άνθρωποι, άλλοι εκ φιλελευθέρων αισθημάτων, άλλοι εκ των καταστάσεων και άλλοι ένεκεν αξιοποίνων πράξεων. Οι πρόσφυγες ούτοι κατ’ αρχάς κατώκουν μεμονωμένοι πέριξ της Στεμνίτσης εις καλύβας και βραχώδη σπήλαια, εκ των οποίων πολλά μέχρι σήμερον φέρουσι το όνομα του παλαιού αυτών οικήτορος. Μετά ταύτα όμως οι αναπτυχθέντες μεταξύ αυτών δεσμοί της συγγενείας και φιλίας, αι απαιτούσαι την βοήθειαν αλλήλων βιοτικαί ανάγκαι, η ευχερέστερα από κοινού άμυνα και το βεβαιότερον της ασφαλείας επέβαλεν εις αυτούς να εκλέξωσι μίαν των πολλών θέσεων και εις αυτήν να κατοικήσωσι πάντες ομού. Κατά κοινήν απόφασιν ως τοιαύτη εξελέγη η τοποθεσία, επί της οποίας κείται σήμερον η Στεμνίτσα, δια τα πολλά ύδατα και το προφυλακτικόν εκ των επιδρομών και των ψυχρών ανέμων. Ο δε τρόπος, κατά τον οποίον επεκύρωσαν την απόφασιν ταύτην, είναι πλήρης ποιήσεως και υπενθυμίζει Έλληνας των σπονδών και αρών μάλλον παρά χριστιανούς των ευχών, εγένετο δε ως εξής. Μετά την κοινήν απόφασιν συνεκεντρώθησαν πάντες εις την θέσιν, την λεγόμενην σήμερον Κάστρον, εκεί ήναψαν πυράν, ετοποθέτησαν επ’ αυτής λέβητα πλήρη όξους, ίσως δι’ ελλείψιν οίνου, και μετά τον κοχλασμόν του όξους λαμβάνων έκαστος ένα δαυλόν εκ της πυράς εβούτα τούτον εντός του όξους και έλεγε τα εξής. «Εάν φύγω από εδώ, προκοπή να μην ιδώ και όλη η γενεά μου να σβήση, όπως σβαίνει το δαυλί». Εκ του γεγονότος τούτου και σήμερον εν Στεμνίτση ο συνήθης λαϊκός όρκος είναι: «Να σβήση το σπίτι μου». Και επί του αιφνιδίως ακόμη θνήσκοντος δεν λέγεται το «απέθανε» ή άλλο, αλλά το «έσβησε», ως έσβησε στα πόδια του ή έσβησε σαν το πουλί και ουχί σαν το κερί. Διότι το κερί συνδέουσι μετά του έλυωσε και λέγουσι τούτο επί των καταβληθέντων εξ ασθενείας ή επί της καλής αποσυνθέσεως των σαρκών του νεκρού, η οποία θεωρείται ως ένδειξις αγνωούνης, όθεν λέγουσι: «καλός χριστιανός έλειωσε σαν το κερί» ή και μόνον «έλειωσε σαν καλός χριστιανός» άνευ του «κερί». Του ανωτέρω παραδόξου όρκου, όστιε βεβαίως είναι μίμησις των παρ’ αρχαίοις σπουδών μετά ευχών και αρών επί τη θεμελιώσει νέας πόλεως, η ισχύς νομίζεται υπό των κατοίκων της Στεμνίτσης ότι δεν περιορίζεται επί της τότε ορκισθείσης γενεάς, άλλ’ ότι αύτη θα επεκτείνεται και εις πάντας του παρόντας και μέλλοντας κατοίκους της Στεμνίτσης. Αναφέρουσι μάλιστα πολλούς, οίτινες αποδημήσαντες εκ Στεμνίτσης ηυδοκίμησαν μεν κατ’ αρχάς, αλλά μετά ταύτα δια την παράβασιν του προγονικού όρκου εδυστύχησαν και το τοιούτον προλέγουσι και δια πάντας τοις εγκαταλείψαντας την Στεμνίτσαν. Εν Στεμνίτση εκτός των παραδόσεων τούτων υπάρχουσι και άλλαι καταπληκτικαί δια τας μαρτυρίας αυτών. Παρά την Στεμνίτσαν κείται το όρος Κλινίτσα, ονομασθέν ούτως ίσως είτε δια τας ως κλίνας τοποθεσίας του επί των κορυφών είτε εκ παμένος τίνος, νεμομένου αυτό και κατά το αρχαίον ποιμενικόν ιδίωμα Κλινάτα καλουμένου, διότι και μία των αγροτικών αυτού περιφερειών του αυτού όρους λέγεται Ζηγιώργας δια την άλλοτε διαμονήν επ’ αυτής ποιμένος τίνος καλουμένου Γεωργίου Παλαμήδη και μετονομασθέντος Ζήγιωργα δια την μακροβιότητα αυτού. Εις μίαν κορυφήν του όρους αυτού υπάρχει μεγάλη πέτρα επικλινής προς ανατολάς ολίγον. Κατά τας εγχωρίους παραδόσεις κάτωθεν της πέτρας ταύτης εγεννήθη ο Ερμής!!! Την πέτραν ταύτην πάντες οι ποιμένες γνωρίζουσι και δεικνύουσιν αυτήν εις πάντας. Προς τούτοις κάτωθεν της Κλετίτσης προς βορράν υπάρχει αγροτική περιφέρεια καλουμένη Σκέμνα, η δε παράδοσις βεβαιοί ότι εις αυτήν ευρίσκεται ο τάφος της Καλλιστούς. Η λαϊκή παράδοσις, τι ήτο ο Ερμής και η Καλλιστώ, ακριβώς δεν γνωρίζει, αορίστως μόνον λέγει ότι η Καλλιστώ ήτο βασίλισσα και ο Ερμής θεός των Ελλήνων. Εκ των λεγομένων, περί του Ερμού και της Καλλιστούς αποδεικνύεται ότι εις την περιφέρειαν της Στεμνίτσης πριν καταφύγωσεν εκεί οι πολυπληθείς πρόσφυγες και ιδρύσωσι την σημερινήν κωμόπολιν υπήρχε που και αρχαιότατος συνοικισμός, όστις μετά των προσφύγων συγχωνευθείς διετήρησε τας αρχαίας αυτού παραδόσεις.