Το Τραγούδι της Γκίμπερνας

Το Τραγούδι της Γκίμπερνας. Στην κατακαϋμέν’ τη Γκιούμπερνα πάει Τούρκους, πανάει (πάει) Φράγκους. Παν για να πατήσουν τόπους. Καν καναένα κι αν δεν ιβρήκαν, μόν’ την δόλια την Παγούνου έκατσαν και την ξιτάζουν: Κόρη μ’, Ρουμιοπούλα είσαι, κόρη μ’, Τουρκοπούλα είσαι; Όχ’ αφέντη μ’, Τουρκοπούλα. Τ’ είν’ τα νύχια σου βαμμένα, τα μαλλιά σ΄μπουγιαντισμένα; Έχου μπογιατζή στην πόρτα μ’, μπιζουργιάν’(1) στο μάγουλό μου κ’ είν’ τα νύχια μου βαμμένα, τα μαλλιά μ’ μπουγιαντισμένα. Η Γκίμπερνα ή Γκήμπιρνα, η οποία, καθώς εις το ανωτέρω λαϊκό τραγούδι, λέγεται και Γκιούμπερνα ή σπανιώτατα Γκιούμπρινα, είναι μία απόκρημνος και μαστοειδής βουνοκορφή της Ροδόπης, ύψους εξακοσίων περίπου μέτρων άνωθεν της επιφανείας της θαλάσσης, μίαν και πλέον ώραν ΝΔ. του αρχαίου ελληνικού χωριού Δαδιάς, το οποίον κείται ΝΔ. του Σουφλίου και απέχει δύο περίπου ώρας απ’ αυτό. Η Γκίμπερνα είναι μέρος οχυρώτατον, σώζονται δε ακόμη επ’αυτής τα ερείπια αρχαίου φρουρίου, το οποίον πιθανώς είναι ένα από τα φρούρια, τα γνωστά και σήμερον με το όνομα παλιόκαστρα, από τα εκατόν είκοσι, τα οποία ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός έκτισε εις τας οχυράς διόδους της Ροδόπης, προς ασφάλειαν της πεδινής Θράκης από τας συχνοτάτας επιδρομάς των ορεινών βαρβάρων φυλών, από της Βησσαπάρας (Τατάρ-Παζαρτζίκ) μέχρι του Αιγαίου(2). Η Γκίμπερνα κατά την Βυζαντινήν εποχήν ήτο από τα ισχυρότερα φρούρια της Ροδόπης, σώζονται δε επ’ αυτής τα ερείπια πολλών οικήσεων, στρατώνων πιθανώς, ως και τα ερείπια εκκλησίας. Παραδόσεις και θρύλοι, κατά τας αφηγήσεις των κατοίκων Δαδιάς, σώζονται τα εξής: 1. Λέγουν, ότι, όταν ο Δήμος, άρχων του Διδυμοτείχου και αδελφός της Παγούνους, αρχόντισσας της Γκίμπερνας, επρόκειτο να κτίση το φρούριον του Διδυμοτείχου, ειδοποίησε την αδελφή του Παγούνου (Παγώναν) να κόψη από τον βράχον της Γκίμπερνας ένα κομμάτι και να το φέρη εις το Διδυμοτειχον, δια να τεθή ως θεμέλιος λίθος του φρουρίου. Η Παγούνου έστειλε την πέτραν κατ’ άλλους με μουλάρι, κατ’ άλλους με άνθρωπον κατά τίνα δε παράδοσιν την εφορτώθη η ιδία επί κεφαλής, ενώ συγχρόνως εβάδιζε γνέθουσα. Μόλις όμως έφθασε μιαν ώραν περίπου έξω του Διδυμοτείχου, ολίγον έξω από το χωρίον Αμόριον (Καραμπεϊλή), απεσταλμένος του Δήμου ειδοποίησε την Παγούνου, ότι ήρχιδς η θεμελίωσις των τειχών και επομένως είναι περιττός ο θεμέλιος λίθος. Τότε η Παγούνου άφησε τον λίθον και έπεσε κάτω. Ο λίθος αυτός σώζεται μέχρι σήμερον ολίγον έξω του Σουφλιου, ονομαζόμενος τρανή πέτρα, η οποία εσώζετο μέχρι του 1924, όταν ετεμαχίσθη και εχρησιμοποιηθή εις σκιρόστρωσιν. Ταύτα όλα είναι μακρυνοί θρύλοι, διατηρούμενοι στην ψυχήν του ελληνικού λαού με ιστορικόν σπόρον την ανήσυχον και τραγικήν βασιλείαν του Καντακουζηνού εις το Διδυμότειχον περί το μέσον του δεκάτου τετάρτου μ.Χ. αιώνος. 2. Κατά την άλωσιν του φρουρίου της Γκίμπερνας υπό των Τούρκων η Παγούνου εμβήκε εις μίαν υπόνομον, δια να σωθή. Ένα χοιρίδιον όμως, το οποίονν επήγαινε μαζύ της, δεν επρόλαβε να κρυφθή μέσα εις την υπόνομον, κατ’ αυτόν τον τρόπον δε επρόδοσε την κρύπτην και η Παγούνου συνελήφθη από τους κατακτητάς. Και σήμερον ακόμα υποδεικνύεται μία μεγάλη οπή, η οποία λέγεται «της Παγούνους τρύπα». 3. Λέγουν, ότι η υπόνομος αυτή συγκοινωνεί υπογείως με την βουνοκορυφήν Αδά Τέπε, η οποία κείται προς βορράν της Γκίμπερνας και απέχει απ’ αυτήν περί τας τέσσερας ώρας. Και επί του Αδά Τέπε σώζονται ερείπια παλαιοκάστρου. Υπάρχει μάλιστα και σχετικόν λαϊκόν δίστιχον: «Στην Γκιούμπιρνα έχου του βιό μ’ κι στον Αδά Τέπε του κιχρί μ’». Κατά τας αφηγήσεις πολλών και σήμερα ακόμα εις το Άδα Τέπε ευρίσκουν σκάπτοντες πιθάρια με κεχρί και, όταν βρέξη δυνατά, παρασύρεται το κεχρί εις το παρακείμενον ρεύμα. 4. Ο Αράπης με τα φλωριά. Λέγουν, ότι κατά την ώραν της Αναστάσεως του Πάσχα επάνω εις την Γκίμπερνα ένας Αράπης λιχνίζει τα φλωριά του. Όποιος κατορθώση εκείνην την στιγμήν να ρίξη ένα φόρεμά του και φύγη πέραν των ορίων της περιοχής του Αράπη, χωρίς να τον προλάβη ο Αράπης, γίνεται κάτοχος όλων των φλωριών, τα οποία θα πέσουν επάνω στο φόρεμα που έρριψε. Αλλ’ εάν δεν προφθάση να φύγη, τότε τον χαντακόνει ο Αράπης. 5. Όποιος μένει «στης Γκίμπερνας τον κόρφο», δηλ. εις την περιοχήν της, θα φάγη με ασημένιο κουτάλι. Όσοι μένουν «στης Γκίμπερνας τον κόρφο» μένουν απρόσβλητοι κατά τας επιδρομάς αλλοφύλων και κατά τους πολέμους. 6.Από την Γκίμπερναν πηγάζει ένας ορμητικός χείμαρρος. Λέγουν ότι ο χείμαρρος αυτός χάνεται υπογείως και εκβάλλει εις την θάλασσαν πλησίον της Μαρωνείας. Σώζεται δε σχετικώς θρύλος, κατά τον οποίον κάποιος βοσκός βόσκων τα κατσίκια του κοντά στον χείμαρρον έπαιζε την φλογέρα του, εκράτει δε εις την μασχάλην του την ράβδον του. Μίαν ημέραν από απροσεξίαν έπεσε η ράβδος στον χείμμαρον και χάθηκε. Μετά τινα καιρόν ο βοσκός εταξείδευσε και έφθασε εις την Μαρώνειαν. Την Κυριακήν είδε την ράβδον του κρεμασμένην στον τοίχον του καφενείου και είπε, ότι ανήκει εις αυτόν. Οι θαμώνες κατάπληκτοι είπον, ότι ευρέθη εις την παραλίαν και ότι δεν είναι δυνατόν, να ανήκη εις άνθρωπον που ήλθε από τα ενδότερα της Θράκης. Τότε ο βοσκός προς απόδειξιν των λεγομένων του είπε, ότι μέσα εις την κοιλότητα της ράβδου ευρίσκονται τρίαντα λίρες. Έλαβε αμέσως την ράβδον, την ήνοιξε με ένα κομβίον και πράγματι οι Μαρωνίται, αφού επείσθησαν πλέον περί της αληθείας, έδωσαν την ράβδον και τα χρήματα εις τον Δαδιώτην βοσκόν. Σουφλίον 1937. [Κατεγράφη και στα τραγούδια].