Του άλλαξα τον αδόξαστο κτλ.

Abstract

Ερμηνεία: Διά να δλώσωμεν ότι εδείραμεν τινά ανηλέως λέγομεν του άλλαξα την πίστι, το σταυρό, το Χριστό, την Παναγία, όπου σταυρός, Παναγία, Χριστός είναι ταυτόσημα προς την πίστι. Αι φράσεις νοούνται μεταφορικώς εκ του βιαίου διά πολλών μαρτυρίων εξαναγκασμού των Χριστιανών προς εξωμοσίαν. Αλλά λέγεται και του άλλαξα τον αδόξαστο 'ς το ξύλο ή τον αντίθετο. Ταύτα φαίνονται περίεργα, διότι ο αδόξαστος και ο αντίθετος=διάβολος δεν εποτελούν θρησκείαν, την οποίαν ν' αναγκασθή τις δια ξυλοδαρμών ν' αλλάξη. Έχουν λοιπόν ανάγκην άλλης ερμηνείας. Είναι γνωστόν ότι ένας από τους παράγοντες της γλωσσικής δημιουργίας είναι και η ειρωνεία, ταύτης δε ο τελεταίος εξελικτικός βαθμός είναι η λεγόμενη αντίφρασις, καθ' ην μία έννοια εκφράζεται διά της όλως αντιθέτου έννοιας. Λέγομεν π.χ. Αυτόν τον άνθρωπο τον ξέρω από την καλή ενν. Μεριά και εννοούμεν το όλως αντίθετον, δηλαδή όχι τας αρετάς του, αλλά την φαυλότητα του. Είναι γνωστόν επίσης ότι οι χυδαίοι εις τας βλασφήμους ύβρεις των αποφεύγοντες τα ιερά ονόματα μεταχειρίζονται επί το ευφημότερον το αντίθεος, οιόν τον αντίθεό σου. Λοιπόν κατά ένα είδος αντιφράσεως ευφημητικώς ελέχθη και του άλλαξα τον αντίθεο και κατά τούτο του άλλαξα τον αδόξαστο

Ιστορ. Λεξικό λήμμα αλλάζω, τόμος Α, αρ. 1 – Ιστορ. Λεξικό λήμμα αδόξαστος – Λεξ. Δελτίο λήμμα 4, σελ. 96 – Ιστορ. Λεξικό λήμμα αντίθετος, αρ. 2