Οι Καλικάντζαροι-Καρκατζούλια και Πάγανα

Το είδος αυτό των δαιμόνων-τα ξωτικά, όπως τα λένε γενικώτερον-παρουσιάζονται κάθε χρόνο, μόνον την παραμονήν των Χριστουγέννων μέχρι των Φώτων, οπότε και εξαφανίζονται. Επειδή οι χωρικοί γνωρίζουν εκ πείρας ότι τα σατανικά αυτά ερέσκονται να επισκέπτωνται τους μύλους, φροντίζουν εγκαίρως να έχουν επάρκειαν αλέσματος για το διάστημα των ημερών αυτών. Μια χωρική εκ της Ζηλίστης της Ναυπακτίας –η Μάρω-ευρεθείσα εις την ανάγκην να αλέση, εφόρτωσε το άλογό της και κατά τα μεσάνυχτα της παραμονής των Φώτων, μετέβη εις τον εις τας όχθας του ποταμού Φίδαρι κείμενον μύλον του χωρικού Αντώνη Τσάγκα, τον οποίον έθεσεν εις κίνησιν, αφού πρώτα έβαλε το νερό στο αυλάκι. Μέσα όμως στο μύλο, βρήκε και έναν καλικάντζαρον κουτσόν. Εν τω μεταξύ, έως ότου γίνει το άλεσμα, έκοψε μικρά τεμάχια από ψαχνό χοιρινό κρέας και αφού τα έκαμε σουβλάκια ή σουφλιμά, όπως το λένε οι χωρικοί των μερών εκείνων, τα έψηνε στη φωτιά που είχε ανάψει Ο κουτσός καλικάντζαρος τώρα παίρνει κι αυτός μερικά βατραχάκια ή βαθράκια-όπως τα λένε οι ορεινοί της Ρούμελης και αφού τα έκαμε σουβλάκια, άρχισε να τα στριφογυρίζη στην ίδια φωτιά. Όταν είδε πως τα βατραχάκια του έσταζαν το ξύγκι τους, παίρνει τη σούβλα του και με το λίπος που έσταζε, άρχισε να αλείφη τα σουβλάκια της χωρικής και της τα εμαγάρισε! Συγχρόνως δε για να της βγάλη μιλιά, είτε να γελάση, είτε να θυμώση, έλεγε : Τσίτσι συ και τσίτσι εγώ, καλύτερο το δικό μου το τσιτσί! Το δικό μ’ λιπώνει, το δικό σου δεν λιπώνει!η χωρική εθύμωσε υπερβολικά, γιατί ο σαιτάνης της αχρήστευε το μεζέ της που θάτρωγε και έπνεε μένεα εναντίον του και κυριολεκτικώς έβραζε μέσα της από αγανάκτησι, αλλά κρατήθηκε και δεν έβγαλε τσιμουδιά, γιατί κατά την πρόληψιν των χωρικών, ο δαίμονας θα της έπαιρνε τη φωνή της! Έτοιμο το άλεσμα. Το σακκιάζει αμέσως η Μάρω, το φορτώνει στ’άλογό της και αφήνει μια αδειανή θέσι για τον εαυτό της στον μέσον του σαμαριού. Αυτό είναι το λεγόμενο πανωγόμι. Χωρίς να χάση καιρό η Μάρω, γυρίζει πίσω, παίρνει τη σούβλα της και καθώς ήταν ζεστή-ζεστή την εκσφενδονίζει στα σκέλη του καλικάντζαρου!-όλοι τους, ως γνωστόν, είναι γυμνοί-πηδάει επάνω στο άλογό της και αφού σκεπάστηκε μ’ένα χειράμι, το χτυπάει δυνατά και φεύγει όσο μπορούσε γληγορώτερα. Ο κουτσός από τους φρικτούς πόνους, ρέκαζε ως τον ουρανό και καλούσε εις βοήθειαν τους συντρόφους του. Να κι έφθασαν τα πάγανα. Μόλις πληροφορ’ηθηκαν τα πάθημά του, παίρνουν τα αχνάρια του αλόγου και την στρώνουν στο κυνήγι τη χωρική. Σε λίγη ώρα την φτάνουν μπαίνουν μπροστά στο άλογο και τη σταματούν. Να η μία η μεριά, να και η άλλη, να και το πανωγόμι, πούντην η Μάρω; Δεν είν’εδώ. Πάμε πίσω στο ζοργιό (ζοργιό λένε συνήθως τον μύλον. Είναι η κάτωθεν του μύλου διέξοδος του νερού το οποίον εξέρχεται με βίαν, με ζόρι. Ο ζοριός στη Λακωνία λέγεται χούρχουλη). Γυρίζουν τότε στο μύλο. Ψάχνουν παντού και δεν την βρίσκουν. Τρέχουν πάλι και ξανασταματούν τα’άλογο. Να η μία η μεριά, να και η άλλη, να και το πανωγόμι πούναι αυτή; Δεν είν’εδώ πάλι η Μάρω στο ζοργιό!Ακούνε το λάλημα του κόκορα. Άσπρος κόκορας λαλεί-είπαν τα ξωτικά. Ξαναπάνε στο μύλο και γυρίζουν πάλι στ’άλογο. Για να ιδούμε, είπαν τώρα, τι να είναι αυτό το πανωγόμι; Εξημέρωνε των Φώτων και ο παπάς άρχισε να ψέλνη το τροπάριον. Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε.. Ακριβώς τη στιγμή εκείνη, λάλησε άλλος πετεινός. Μαύρος κόκοτας λαλεί!είπαν οι καλικάντζαροι-Φεύγεστε, να φεύγωμε, γιατ’ έρχετ’ο ζουρλόπαπας με τη ζουρλοπατηρίτσα!και εξηφανίσθησαν!