Το λειώμα

Ο έφορος των αρχαιοτήτων κ. Ν. Γ. Παπαδάκις εν τη καλίστη πραγματεία αυτού «Περί το Χαροκόπειον της Κορώνειας (εν αρχαιολογικώ δελτίω 1917 τ. Β, σελ. 258) αναφέρει την εξής βοιωτικήν παράδοσιν : «Αυτά δω τα παχιά χωράφια τα είχε μια φορά ένας τυφλός, και τα δινε σε κολλήγους να τα δουλεύουν. Ένας όμως από δαύτους κάποτε, άνθρωπος άδικος εις το μοίρασμα του σιταριού απάνω στ’ αλώνι, εκαλογέμιζε το κοιλό πάντα και τα’ άδειαζε στο δικό του σωρό, στου συντρόφου του το μέρος όμως έχυνε μόν’ όσο χωρούσε ανάποδα το κοιλό, στο γύρο, αποκάτ’ από τον πάτο και τον ρωτούσε κάθε φορά. «Βλέπεις, σύντροφε; - Βλέπ’ ο Θεός,» απαντούσε ο τυφλός ανύποπτα, ωε το τέλος, τότες όμως να! Ο θεός, που τώντες έβλεπε, του κάνει ξάφνου χώμα το σωρό του. Έτσι γένηκε το Λειώμα». Όμοιαν νεοελληνικήν παράδοσιν αναφέρει ο κ. Ν. Γ. Παπαδάκης την μεγαρικήν εν ταις εμαίς Παραδ. Αρ. 297, όπου όμως άλλη φέρεται αιτίας της μεταβολής των σωρών σίτου εις χωματολόφους. Ο μύθος, άνευ της κατακλείδος της τελικής μεταμορφώσεως και τις αναφοράς εις ωρισμένους τόπους, ήτις μεταβάλλει αυτόν εις παράδοσιν, είναι κοινός πολλαχού της Ελλάδος. Μια επτανησιακή διατύπωσις αυτού (παρά Γ. Καβαδία ο Πρακτικός Λόγος, Κέρκυρα 1876, σελ. 23, αρ. 993) έχει ως εξής : «Αναποδογυρισμένο έχοντας το κουβέλι, εμέτραγε ένας μια φορά, για να παράδωσγ του στραβού του σέμπρου του το μερδικό του τα κουκιά. Και για να του αποδείξη πως του τα εμέτραε υπέρχειλα, και πως δεν θέλει να ωφεληθή από την στραβομάρα του, του έπαιρνε το χέρι, του άνοιγε την απαλάμη, του την απίθωνε απά στα σωρισμένα τα κουκκιά και του έλεγε. «Βλέπεις, σέμπρε;» Ο στραβός ή γιατί του έμεινε κάποια υποψία ή άθελα έτσι … απιλογιόνταν και έλεγε «βλέπει ο Θεός». Ο μύθος ούτος συνεπτύχθη εις παροιμίαν ής φέρονται διάφοροι παραλαγαί. Τοιάτη παραλαγή φαίνεται ότι είανι και η μεσαιωνική παροιμία «Πολέμα ως πολεμάς, αμή ο θεός θεωρεί» (Άθων συλλογή Γ’ 31εν Π. Π. τ. Α, σελ. 17), ενέχουσα την έννοιαν, την οποίαν εκφράζει και η αρχαία γνώμη «Έστι δίκης οφθαλμός, ός τα πάνθ’ ορά» και άλλαι τινές [(ΠΠ. Λ. θεός, αρ. 215). Την αυτήν παράδοσιν ευρίσκομεν και παρ’ άλλοις λαοίς. Ιταλός συγγεαφεύς των μέσων του ΙΣΤ΄αιώνος αναφέρει ότι κατά τας διηγήσεις των χωρικών το σικελικόν βουνόν Μόδιον (il Moggio) εκλήθη ούτω εκ τοιαύτης αιτίας. Ήσαν δύο αδερφοί, ων ο έτερος τυφλός, οίτινες συνεκόμισαν μεγάλην ποσότητα σίτου εκ της σοδείας των αγρών των. Κατά την διανομήν δε, ο βλέπων αδελφός εις το μερίδιον του εκένου πλήρες το μόδιον αναποδογυρισμένο. Ο τυφλός ψηλαφών τον σίτον και μη δυνάμενος να εννοήση την απάτην, έλεγεν. «Αν δεν βλέπω εγώ, βλέπει για μένα ο θεός.» Αφού εμοιράσθη το σιτάρι και έγινε μεγαάλος σωρός το μερίδιον του δόλιου αδελφού, επήλθε εκ θαύμαρος πύρ εξ ουρανού και κατέκαυσε και αυτόν και τον σωρό του, ο οποίος έγινεν ένα υψηλόν βουνόν κοκκινωπον. – Παραπλήσιαι δε παραδόσεις φέρονται και σήμερον παρά τω ιταλικώ λαώ, ως σημειώνει ο G. Pitre. Άλλην αναφέρει την θείαν τιμωρίαν ομοίου δόλου σουηβική τις παραδόσις. Διένεμον τα χρήματα των τρείς καλογριαί, ων η μια τυφλή, εις την οποίαν αναστρέφουσαι το μέτρον έδιδον το μεριδιόν της, θέτουσαι εις το αβαθές μέρος, αφού πρώτον την εκάλουν να ψηλαφήση αυτό. Η τυφλή υποπτευθείσα τον δόλον είπε. Αν με γελάτε, να βουλιάξη η πόλις μαζί σας. Μόλις ετελείωσεν η διανομή, το μέρος εκείνο βούλιαξε. [Διάφοροι παραλαγαί = «Βλέπεις στραβέ – Βλέπει ο Θεός». (ΠΠ .λ. Θεός, αρ. 60). Άλλαι παραλαγαί αυτ. αρ. 61,66. ΙΣΤ΄αιώνος = Giul. Filot defli Omodei Descrizione della Sicillia. βιβλ. Ι, σελ. 51 – 52. (εκδ. G. Di Marzo, Palermo, 1876) εν Archinio per le tradiz. Popolari 1898, τ. XVII, 227- 8, βούλιαξε = E. Meier, Deutsche Sagen aus Schwaben Stuttgart τ. I, σελ. 33, Revue des trad. Popul. 1891, τ. Vi, σελ. 517, O Simrock (Deutsche Mythologie 105, σελ. 341), αγνοώ πόθεν παραλαμβάνων, λέγει ότι εν τοις γερμανικοίς μύθοις δια του αυτού δόλου εξαπατά την αγαθήν Μοίραν ή κακή εν τη διανομή των αγαθών, το μέτρον, εν ώ τα χρυσά νομίσματα, παρουσιάζει αντιστρόφως, ώστε μόνον λίγον μέρος μεταξύ πυθμένος και κάτω χειλέων πληρούται.].