Της σκλάβας το αχνάρι

Μεταξύ Λάστας και Μαγουλιάνων της Γορτυνίας υπάρχει εις μιαν πέτρα ανάμεσα πυκνών ελάτων αποτυπωμένος εις ανθρώπινος πούς. Ολίγον παρέκει εις άλλην πέτραν πούς ίππου. Άνωθεν τούτων επί ενός τετάρτου μακράν υπάρχει εις μέγας λίθος ή μάλλον βράχος, όστις φαίνεραι ως ιππείς πλησίον δε αυτού υπάρχει και ένας έλατος. Το αποτύπωμα τούτο του πόδος λέγεται μέχρι σήμερον “της σκλάβας το αχνάρι”, ο δε λίθος ”καβελλάρης”. Η παράδοσις αναφέρει οτι μια νέα ωφειλετήν ελευσόμενην Κυριακήν να κάμη τους γάμους της. Η νέα έλαβε τας φίλας της και επήγε να διασκεδάση εις την Αγία Λεούσαν, ήτις είναι βρύσες ανάμεσα του αποτυπώματος του ποδός και του καβελάρη. Περί το εσπέρας αναφαίνονται οι Τούρκοι. Η νέα μετά των φίλων της τρέπεται εις φυγήν. Κατά την θέσιν όπου υπάρχει το αποτύπωμα του ποδός συλλαμβάνεται υπό της συμμορίας των Τούρκων. Ο αρχηγός της συμμορίας τρωθείς υπέτσι κάλλους της νέας κατέρχεται του ίππου του και του προσφέρει εις την αποκαμούσαν εκ του τρόμου και του δρόμου νεανίδα. Αυτή επάτησεν επί της πέτρας, όπως ιππεύση, αποτυπούται το ίχνος της ποδός της εις την πέτραν και αφού εκτύπησε τον ίππον, όστις έτρεξε δρομαίως αποτυπούται και τούτον ο πούς εις την ολίγον απέχουσαν άλλην πέτραν και τρέχει τρέχει. Αλλ' άνωθεν της Αγιά – Λεούσας συλλαμβάνεται πάλιν υπό της συμμορίας, ήτις αμέσως μεταμορφούνται εις πελώριαν πέτραν και φαίνεται ως σήμερον εις ιππείς, επονομασθείσα καβελλάρης. Αλλα και ο μνηστήρ αυτής ακούσας οτι η μνηστή του καταδιώκεται υπό τουρκικής συμμορίας δεν αποδεψιά ούτε αδρανεύ. Εξέρχεται πρός υπεράσπισιν της και ιδών αυτήν μεταμορφωμένην εις μέγαν ογκόλιθον, μεταμορφούται και αυτός εις αρωματώδες δένδρον της ελάτης, ίνα αρωματίζει την μνηστήν του και δι' άλλον σπουδαιότερον λόγον. Ας μου επιτρέψη το ψευδόνημο ν φέρων “Πεζόστρατος εις την Νέαν Ημέραν” την Αθηνών της 22 Ιανουαρίου 1915, ο γράψας τας τρείς παραδόσεις ν' αναφέρω τας συγκινητικάς γράμμας τους. Τα μαρμαρώματα της παραδόσεως... συμβολίζουν ωραία τας μορφάς της φυλετικής περιπέτειας του σκλαβωμένου γένους, τον άνθρώπινον (τον Ελληνικόν θα ήθελε να ειπή) έρωτα προς την οικογένειαν, το εθνικό μίσος εναντίον του Τούρκου και την πίστην εις το θείον. Αλλ’ ότι ιδιαιτέρες κινεί την προσοχήν μας είναι ότι αι παραδόσεις αυτές είναι συγχρόνως ποιήματα και αγάλματα… Όταν η Ελληνική σμίλη έπαυσε να χαράζη … σε ελληνικοί βράχοι εκράτησαν δια τον λαϊκόν ντουν τα σχήματα και την λάμψιν την συντριμμένων μάρμαρών, ο δε θρύλλος μετεβλήθη εις πλάστην αγαλμάτων…» Αλλά πάνω να εξακολουθώ την αντιγραφήν με μίαν παρατήρησιν ότι τα απολιθώματα των παραδόσεων της αμμουδιάς η ακροθαλασσιάς, όπως θέλετε, αναφέρουν τόσην πικρίαν, ώστε και η θάλασσα εφαρμακώθη εκ των δακρύων και ως εκ τούτου εξηγέρθησαν τα κύματα, Η δε άνωθεν Γορτυνιακή και ορεινή παράδοσις αναφέρει ότι ο μνηστήρ της μεταμορφώθη εις ελάτην, ίνα αρωματίζη την περτωθείσαν μνηστήν του. Τούτο ακριβώς φανερώνει ότι εις τα ορεινά μέρη υπήρχε και κάποια ελευθερία ως αναφέρει και ο Ι. Φιλήμων εις την σ. 34 – 35 του ιστορίκου δοκιμίου της Φιλικής Εταιρείας 1834 έτος. «Οι Οθωμανοί … αφήσαντες εις κάποιαν ελευθερίαν τα ορεινά μέρη… Η τυραννία άρα περιωρίζετο κυριώτερον εις τας πόλεις και τας παραλίας της Ελλάδος. Πηγάζει έντευθεν η μεταξύ των ορεινών και των πεδινών ελλήνων διαφορά. Οι πρώτοι ζωηροί και κλίνοντες περισσότερον προς την ελευθερίαν και τον πόλεμον, οι δεύτεροι εκλελυμένοι και αήθεις ως επί το πλείστον εις την διαχείρισιν των όπλων. Από την κλάσιν την δευτέραν εδείχθησαν επί Τουρκοκρατίας, ουδείς πολεμικός και ολίγοι αγχίνοες πολιτικοί. Αλλ’ από εκείνων των πρώτων και πολλοί πολεμικοί και σε επιχειρηματικώτεροι πολιτικοί». Δια τούτο η λαϊκή ορεινή και Γορτυνιακή παράδοσις έπλασς την μεραμόρφωσιν του μνηστήρος εις ελάτην, ίνα υπεμφαίνη ότι σε ορεινοί κάτσικοι ενεφορούντο υπό του αρώματος της ανδρείας, ήτις είναι η μήτηρ της ελευθερίας.