Εμφάνιση απλής εγγραφής

Θαλασσινοί προστάται

Η θάλασσα είχε χθες την ευεργετική της στην Ακαδημία των Αθηνών : Πρώτον με την ανακοίνωσιν, ότι τελείωσε και υπάρχει έτοιμο το αλιευτικό λεξικό, και δεύτερον με την άλλη ανακοίνωσι του κ. Λυκούδη, για τους θρησκευτικούς πάτρωνας των ναυτικών. Ο αγαπητός συνάδελφος που κανείς δεν αγνοεί, πιστεύω, τη θαυμάσια εργασία του για τους ελληνικούς φάρους, ανάμεσα από μια πλούσια συγκομιδή πολύτιμου λαογραφικού υλικού, προσεπάθησε να συσχετιστή τις νεώτερες μορφές των αγίων που προστατεύουν θαλασσινούς με τις αρχαίες, για να προσθέση, όπως λέει στην εισαγωγή του, «ένα επιπλέον τίτλον ατίμητον, δια την απόδειξιν της συνεχείας και του ακαταλύτου της ενότητος της εθνικής ζωής από της αρχαιότητος έως σήμερον». Ένα δημοτικό κρητικό τραγούδι απαριθμεί, κατά σύμπτωσι, σε ποιους αγίους και σε ποιες άγιες στηρίζουν πάντα τις ελπίδες τους οι Έλληνες ναυτικοί, όταν κινδυνεύουν. Και λεέι το τραγούδι « - Ένα καράβ’ αρμένιζε – Κύριε, ελέησον μας Χριστέ – Ανάμεσα πελάγου. – Παναγία και ο Χριστός κι’ άης Γιώργης κι’ ά Ηλίας κι’ η Αγία Παλαγία κι ο άγιος Νικόλας, Νικόλα βουήθηξε του κόσμου των χριστιανών κι’ εμάς βαρειά φουρτούνα το βαρεί». Ο κ. Λυκούδης παραλληλίζει το Χριστό, σ’ αυτή τη θαλασσινή διακονία, με τον Δία Σωτήρα, προστάτη των θαλασσινών στην αρχαιότητα, που είχαν αφιερώση σ’ αυτόν πολλές θαλασσινές τοποθεσίες, την Παναγία την παραλληρίζει με την Εύπλοίαν Αφροδίτη των αρχαίων : Μήπως δεν έχουμε σήμερα στην Κύπρο την Παναγία των Ρεμμάτων, στη νοτιοανατολική άκρη της Φαλκονέρας, όπου διασταυρώνονται επικίνδυνα τα ρεύματα του νοτίου Αιγαίου; Ήτανε χαρακτηριστική – μας είπε ο κ. Λυκούδης – η επίκλησις σ’ αυτή την Παναγία «των ωκεανοπόρων Συριανών πλοιάρχων του ιστιοφόρου ναυτικού της Ερμουπόλεως των αναλογιζομένων τους κινδύνους τους οποίους έμελλον να διατρέξουν οι μικροί πάρωνές των, κατά τον διάπλουν των υπεράγαν τρικυμιωδών νοτίων της Μάγχης προσγείων» : «Παράστεκέ μου Παναγιά στης Σέννας το κανάλι. Είνε το μπρίκι μου μικρό κι’ η θάλασσα μεγάλη». Απρόοπτα κι’ αξιοσημείωτα είνε όσα μας είπε ο ομιλητής για το θρύλο του Αγίου Ηλία, που δεν είνε άλλο παρά πιστή σχεδόν μετάφρασι της προσταγής του Τηρεσία στον Οδύσσεα, που επέζησε τριάντα ολόκληρους αιώνες κι’ ενσωματώθηκε στους ελληνικούς χριστιανικούς θρύλους. Ο άγιος Ηλίας είνε ατυχήσας ομότεχνος για τους Έλληνες ναυτικούς, που υπέστη πολλές πικρίες από την υπουλότητα της θαλάσσης και που θέλησε γι’ αυτό το λόγο να διασπάση κάθε προς το επάγγελμα του δεσμό κι’ ανάμνησι, άφησε το καράβι του κρατώντας στον ώμο το κουπί τραβούσε μέσα στη στεριά να γυρέψη τόπο που να ζήση – ένα τόπο τόσο μεσόγειο, που οι κάτοικοι να μην ξέρουν ούτε το κουπί, ούτε τη χρήσι του, μα ούτε κι’ αυτή τη θάλασσα καν, σε τέτοιο σημείο, που να τρώνε τα φαγιά τους ανάλατα. Κι έτσι περπατούσε ως που έφθασε πραγματικά σε τόπο που πέρασαν το κουπί του για … φτυάρι φούρναρη, κι’ εκεί έκτισε το σπιτάκι τους για να περάση το υπόλοιπο της ζωής του... Όσο για την αντιστοιχία της Αγίας Πελαγίας, ο κ. Λυκούδης ακολουθεί πιστά τον Έβανς «Πρέπει ν’ αναζητηθή – λέει ο διάσημος αυτός αρχαιολόγος – στα βάθη των αιώνων, κοντά στο όριο που η ιστορία και ο μύθος συγχέονται και στο ναυτικό θέμα, που είνε στη σφραγίδα του δακτυλίου της Κνωσού – γνωστό ως «δακτύλιος του Μίνωος» και μάλιστα στη μινωϊκή θεότητα που εικονίζεται εκεί κι εμφανίζεται σαν Κυρά της Θάλασσας όπως αργότερα η Ελληνική Αμφιτρίτη, που φαίνεται ότι κάτι παρέλαβε από τη μυθικήν ύπαρξιν εκείνης. Η απεικόνισι της θεάς επάνω στο πλοίο της, όσο και των θαλασσόπληκτων ακρωτηρίων που είνε από το ένα μέρος κι από τ’ άλλο, μπορεί ασφαλώς να θεωρηθή σα συμβολισμός της θαλασσοκρατίας της. Πάει κανείς να πιστέψη, ότι η ιδιαιτέρα της θεότητος εκείνης λατρεία, που επέζησε κάτω από μεταγενέστερους τίτλους, ενώθηκε στους νεώτερους χρόνους προς τη λατρεία της Αγίας Πελαγίας, επιζώσα έτσι στην ομώνυμη σύγχρονη τοποθεσία του αρχαίου επινείου της Κνωσού, του οποίου τη χερσονησίδα, κοντά και δυτικά στο Ηράκλειοστεφανώνουν λέιψανα Μινωϊκών τειχών και θεμελίων από σπίτια κι’ όπου το ερημοκκλησάκι της Αγίας Πελαγίας επισημαίνει την ακατοίκητη σήμερα τοποθεσία. Προσθέτων ο Έβανς, ότι η λατρεία της μινωϊκής θεότητος, μεταβιβάσθη στην Ερυκίνη Αφροδίτη κι αργότερα στη Φαριάν Ίσιδα, που την έλεγαβ ακριβώς και Πελαγία και στην Αμφιτρίτη, συμπεραίνει : «Μπορούμε ν’ αμφιβάλλουμε, ότι η λατρεία της χριστιανικής Αγίας στις μινωϊκές αυτές τοποθεσίες προήλθε από μια αρχαιότερη θρησκεία; Η αφομοίωσις όμως, στην περίπτωσι αυτή, έχει υπαγορευθή όχι από κανένα επεισόδιο της ιστορίας της Αγίας Πελαγίας αλλά μόνον από το ονομά της». Η ανακοίνωσις του κ. Λυκούδη, που είχε τελειώσει μ’ έναν απρόοπτο συσχετισμότου Αγίου Νικολάου με τας Διοσκούρους παρουσιάζει ζωηρό λαογραφικό ενδιαφέρον.

Αρχεία σε αυτό το τεκμήριο

Αυτό το τεκμήριο εμφανίζεται στις ακόλουθες συλλογές

• Παραδόσεις
  Παραδόσεις ή θρύλοι λέγονται οι λαϊκές προφορικές διηγήσεις που συνδέονται με συγκεκριμένους τόπους, χρόνους και χαρακτήρες, και θεωρούνται αληθινές.

Εμφάνιση απλής εγγραφής