Άγιος Αντώνιος Ο Βεροιαίος

Περί του βίου του πολιούχου της Βέροιας θαυματουργού αγίου Αντωνίου του νεωτέρου αναγράφονται εν τη ακολουθία αυτού [Έκδοσις γ’ (1894)]τάδε «Μήπω καθαρώς την παιδικήν ηλικίαν υπερβάς, έρωτι θείω τρωθείς και πάση τρυφή και ματαιότητι του βίου χαίρειν ειπών το κατά την Περαίαν του παραρρέοντος ποταμού μοναστήριον καταλαμβάνει …» και περαιτέρω περί του τρόπου καθ’ όν έζη «Σπήλαιον ευρηκώς, δεινώς άβατον, εν ω πάσης συνουσίας έρημος ανθρωπίνως εβίωσε πεντήκοντα έτη ταις περιπεφυκυίαις βοτάναις και ύδατι ποταμίω χρώμενος…»Περί δε των δοκιμασιών ας διήλθε μονάζων και ας διηγείτο ο άγιος εις τινά ιερέα, αναγράφεται ότι ο Πειρασμός εδοκίμασε να φοβίση τον Άγιον και αναγκάση να καταλίπη το μοναστήριον του, υπό μορφήν ληστών, άγριων θηρίων και εξογκώσεως του ποταμού. Περί της ανευρέσεως του νεκρού του υπό κυνηγών αναγράφονται τάδε : «… Οι κυνηγοί ορώσι χείρα νεύματι προς εαυτήν μετακαλουμένην…» και ότι υπό της χειρός ταύτης οδηγούμενοι οι κυνηγοί ήλθον εις το σπήλαιον και εύρον τον Άγιον νεκρόν και λυχνίαν υπέρ αυτόν ημμένην. Και περί μεταφοράς του νεκρού ότι έζευξαν «απειροζύγους βούς», αίτινες έφερον τον νεκρόν υπ’ ουδενός οδηγουμέναι εις την πάτριον οικίαν, ήτις έκειτο ένθα νυν ανεγείρεται ο προς τιμήν του αγίου ναός, και ότι ούτως έληξεν ο αγών περί της κατοχής του αγίου μεταξύ Βέροιας, της ιδιαίτερης πατρίδος του άγιου, και των χωριών της Περαίας, άτινα διημφεσβητούν την κατοχή του αγίου, διότι είχε μονάσει εν μοναστηρίω της περιοχής των. Ταύτα περίπου εν περιλήψει αναγράφει ο Συναξαριστής. [Συναξαριστ. Νικόδημου Β’, σελ. 36] Η δημώδης όμως παράδοσις προσθέτει, νομίζουσα ότι περιβάλλει με μείζονα αίγλην τον άγιον, ότι η έρις ηγέρθη ούχι μεταξύ των άσημων χωριών της Περαίας και της Βέροιας, αλλά μεταξύ των πόλεων Ναούσης και Βέροιας κατά την μίαν παράδοσιν και μεταξύ Θεσσαλονίκης και Βέροιας κατά την ετέραν παράδοσιν. Δια της τελευταίας παραδόσεως ετυμολογούσι και τα ονόματα χωρίων τινών της υποδιοικήσεως Βέροιας αφηγούμενοι, οι ακολουθούντες ταύτη τη παράδοσει, ότι απεφασίσθη υπό των εριζόντων περί της κατοχής του αγίου να τεθή ο νεκρός επί διτρόχου αμαξίου, εις το οποίον να ζεύξωσιν «απειροζύγους βούς», και ν’ αφήσωσι ταύτας να διευθύνωνται εις την πορείαν των κατά θείαν βούλησιν. Ο νεκρός, κατά την ειρημένην παράδοσιν, εφέρετο κατ’ αρχάς παραλλήλως προς την δεξιάν όχθην του Αλιάκμονος μέχρις ενός σημείου, ένθα αι απειρόζυγοι βόες διέβησαν τον ποταμόν. Εις το μέρος εκείνο, επί της αριστεράς όχθης του ποταμού, εκτίσθη, προσθέτει η παράδοσις, χωριόν ονομασθέν Διαβατόν εις ανάμνησιν του ιερού γεγονότος. Εκείθεν η σορός του αγίου εφέρετο κατ’ ευθείαν προς την Θεσσαλονίκην, αλλ’ απροσδοκήτως εσχηματίσθη υπό των βοών, φωτισθεισών υπό του αγίου, μια κουλλούρα, εκεί ένθα είναι κτισμένο το χωριό Κουλλούρα, ονομασθέν και τούτο ούτως προς ανάμνησιν του ιερού γεγονότος και ήρχισαν να διευθύνωνται αυταί κατ’ ευθείαν προς την Βέροιαν, εις την οποίαν έφθασαν αφ’ ού έκαμαν ένα σταυρόν εκεί που είναι κτισμένο το χωριόν Σταυρός, [Παρά τω λαώ παρατηρείται η τάσις της αιτιολογίας του ονόματος των χωρίων δια παραδόσεων βλ. κ. Λαογρ. Δ, 425, κέξ. Πολίτου Νεοελ. Μυθολ. 299] και τούτο ονομασθέν ούτως προς ανάμνησιν του ιερού γεγονότος, και πέρασαν από το χωριόν Καρατζαλή, όπου μέχρι σήμερον ο ευλαβής χριστιανός βλέπει επί ενός μαρμάρου τα ίχνη των τροχών του αμαξίου και των ποδών των βοών. Όταν έφθασαν αι βόες εις την Βέροιαν, διηυθύνθησαν εις την πατρικήν του αγίου οικίαν και εστάθησαν υποκάτω μιας μαυρομουριάς , παρά την οποίαν ανηγέρθη ο φερώνυμος του αγίου ναός. Η μαυρομουριά πρό ολίγων ετών εξέλιπε. Ούτως οι ευλαβείς κάτοικοι της Βέροιας συνέδεσαν την κτίσιν των ειρημένων χωριών προς τον θαυματουργόν πολιούχον άγιον, καίτοι του μέν χωρίου Διαβατού το όνομα οφείλεται αναμφισβητήτως εις τον παρ’ αυτόν πόρο του Αλιάκμονος, δι’ ού επικοινωνούσιν οι κάτοικοι των πεδινών χωριών της υποδιοικήσεως Βέροιας μετά των κατοίκων των προς βορράν χωρίων της Πιερίας, άτινα αποτελούσι την εν τω Συναξαριστή επονομαζομένην Περαίαν, του δε της Κουλλούρας εις τον παρ’ αυτήν ελιγμόν του Αλιάκμονος, όστις έχει σχήμα περιβολής, σχήμα αμετάβλητον από πολλών ετών τηρούμενον, ως εμφαίνεται εκ τε των άλλων γεωγραφικών χαρτών και των ακριβέστερων χαρτών του αυστριακού και του ελληνικού επιτελείου. Το όνομα του χωριού Σταυρός, εν ω σταυρικόν μαρτύριον διήλθομεν κατά τον Οκτώβριον του 1915, πεζή εκ Θεσσαλονίκης εις Βέροιαν μεταβαίνοντες, επί τέταρτον της ώρας διερχόμενοι βορβόρον βάθους 1 – ½ μέτρου, πιθανώτατα προήλθεν εκ τινός ναού του τιμίου και ζωοποιού σταυρού. Ο άγιος θεραπεύει ιδία τους δαιμονιώντας, οίτινες δένονται δια των ιερών αλύσσεων, αίτινες φυλάσσονται εν τω ναώ, υποχρεούνται δε ου μόνον οι θεραπευόμενοι, αλλά και οι συνοδεύοντες αυτούς οικείοι να νηστεύσωσιν επί 40 ημέρας, καθ’ ας τρέφονται δι’ άρτου και ύδατος μόνον. Είτε δε διότι οι περισσότεροι των θεραπευομένων είναι Ναουσαίοι, είτε διότι οι μεν Βέροιαίοι δύνανται να γνωρίζωσι και πόσοι και τίνες των Ναουσαίων υπεβλήθησαν εις την θεραπείαν (αποδαιμονίωσιν), ούχι δε και οι Ναουσαίοι περί των Βεροιαίων, οι Βεροιαίοι πειράζουσι τους Ναουσαίους λέγοντες ότι εκβάλλουσι δια του αγίου Αντωνίου εκ της ψυχής των τα δαιμόνια, οι δε λογιώτεροι ότι αγροίκους όντας εκπολιτίζουσι δια της αναστροφής των τους κατά το τεσσαρκονθήμερον της θεραπείας εν Βεροία διαμείναντας Ναουσαίους, προς τα πειράγματα ταύτα αποκρίνονται οι Ναουσαίοι ότι, οσάκις θεραπεύει ο άγιος Αντώνιος ένα Ναουσαίον, αφαιρεί το μυαλό από ένα Βεροιαίον και έτσι εξηγείται διατί οι Ναουσαίοι διακρίνονται δια την ευφυΐαν και επιχειρηματικότητά των, εν ώ οι Βεριαίοι υστερούν, και ότι όσον περισσότεροι Ναουσαίοι θεραπεύονται, τόσον περισσότεροι Βέροιάιοι αποβλακώνονται. Ο άγιος Αντώνιος ο Βεροιαίος, δεν τιμάται ως θαυματουργός μόνον εν τη ιδιαιτέρα πατρίδι του, αλλ’ εν απάση την κεντρική και δυτική Μακεδονία είναι ο κορυφαίος θαυματουργός άγιος, τιμώμενο εν αυτή ίσα τη Παναγία της Τήνου εν τη παλαιά Ελλάδι.